Caravaggio, geboren als Michelangelo Merisi in 1571 in Italië, was een controversiële maar zeer invloedrijke kunstenaar in de Baroktijd. Zijn realisme en dramatische verlichtingstechnieken waren baanbrekend en inspireerden talloze kunstenaars na hem. Ondanks zijn korte leven van slechts 38 jaar, slaagde Caravaggio erin om een groot aantal meesterwerken te creëren, waaronder de P3-schilderijen die van onschatbare waarde zijn voor de kunstwereld.
Wat zijn de P3-schilderijen?
De P3-schilderijen van Caravaggio zijn, zoals de naam al aangeeft, drie schilderijen die begin 17e eeuw werden gemaakt. De werken zijn bekend als de “Medusa”, “Narcissus” en “Johannes de Doper”. Ze werden gemaakt in opdracht van Francesco Maria del Monte, een kardinaal en mecenas van de kunsten. Het is niet bekend waarom de schilderijen de P3 werden genoemd. Sommige historici geloven dat het een verwijzing is naar drie kostbare parels die de kardinaal bezat, terwijl anderen denken dat het een afkorting is van “pagina 3” in Del Monte’s boekhouding.
Medusa
Een van de P3-schilderijen, “Medusa”, is een olieverfschilderij op een schild van 57,5 x 77,7 cm groot. Het toont het angstaanjagende gezicht van de mythische Gorgon, de vrouw die iedereen die haar aankeek in steen veranderde. Caravaggio gebruikt zijn kenmerkende dramatische licht- en schaduwtechniek om Medusa’s woede en angst uit te drukken. Het schilderij heeft een sterk impact op de kijker en wordt beschouwd als een van de meest krachtige en gedenkwaardige werken van Caravaggio.
Techniek
Caravaggio maakte gebruik van een techniek die bekendstaat als ‘chiaroscuro’, wat betekent dat hij licht en donker gebruikte om de illusie van ruimte en diepte te creëren. Medusa’s gezicht wordt bijvoorbeeld verlicht door een enkele lichtbron vanuit de rechterbovenhoek van het schilderij, terwijl haar neus, oogkassen en mond worden verduisterd door diepe schaduwen. De nauwgezette weergave van Medusa’s wimpers, wenkbrauwen en huidtextuur draagt ook bij aan de realistische uitstraling van het schilderij.
Narcissus
Een ander van de P3-schilderijen, “Narcissus”, is een olieverfschilderij op een schild van 110 x 92 cm groot. Het toont het verhaal van de Griekse mythe van Narcissus die zichzelf ziet in een beek en verliefd wordt op zijn eigen reflectie. Caravaggio’s interpretatie van het verhaal is zowel verontrustend als boeiend. De schilderij beschikt over realistische weergave van licht reflectie, en toont Narcissus ten prooi aan het narcisme en de obsessie van zijn eigen weerspiegeling.
Symbolisme
Caravaggio gebruikte symbolen en metaforen in zijn schilderijen. In “Narcissus” is het water dat Narcissus reflecteert, bijvoorbeeld een symbool van de onbereikbaarheid van Narcissus’ verlangens. De stervende bloemen aan de zijkant van het schilderij zijn een uiting van narcisme en tijdig verval van menselijke ijdelheid. De kunstenaar heeft door een ingetogen kleurenpalet en contrasten een serene sfeer gecreëerd waarin de beschouwer langzaamaan zich realiseert Narcissus’ obsessie.
Johannes de Doper
Het derde P3-schilderij is getiteld “Johannes de Doper” en is een olieverfschilderij op een doek van 129,5 x 94,5 cm groot. Johannes wordt afgebeeld als een jonge man met lang, donker haar en een serene blik in zijn ogen. Hij draagt een eenvoudig gewaad van kameelharen en houdt een lamsbout vast, wat een verwijzing is naar zijn bekende uitspraak: “Zie het Lammeke Gods”.
Interpretatie
De interpretatie van het schilderij “Johannes de Doper” is subjectief en geeft de analytische aanpak van Caravaggio weer. Hoewel Johannes’ gelaatsuitdrukking vrij rustig en kalm is, zijn er elementen die een zekere somberheid en ernst uitdrukken. De kunstenaar heeft door gebruik te maken van licht en schaduwen, de attributen, de pose en uitdrukking van Johannes in een mysterieuze context geschilderd. Een meesterlijke weergave van Johannes de Doper.
De P3-schilderijen van Caravaggio blijven bezoekers en critici verrassen en fascineren met hun realisme, dramatiek en symboliek. Deze drie schilderijen zijn unieke meesterwerken die ons een diepere kijk gunt in de visie en technieken van de Baroktijd. Medusa, Narcissus en Johannes de Doper zijn niet alleen exemplarisch voor Caravaggio’s talent, maar hebben ook grote invloed gehad op de Europese kunstgeschiedenis. Terecht worden de P3-schilderijen beschouwd als drie van Caravaggio’s meest verbluffende meesterwerken.